ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده

ثبت علامت تجاری یا همان برند، از مهم‌ترین فعالیت‌های یک کسب‌وکار برای تثبیت جایگاه خود در بازار و حفاظت از حقوق مالکیت فکری محسوب می‌شود.

با ثبت برند، صاحب آن از حمایت قانونی برخوردار شده و می‌تواند از نام و نشان تجاری خود در برابر رقبا و سوءاستفاده‌های احتمالی حفاظت کند.

اما یکی از موضوعات مورد مناقشه در حوزه حقوق مالکیت فکری، ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده است؛ مسئله‌ای که نه تنها در قوانین داخلی بلکه در اسناد بین‌المللی و رویه قضایی بسیاری از کشورها جایگاهی ویژه دارد.

در ادامه به ابعاد مختلف این موضوع، شرایط، آثار و مراحل دعوای ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده پرداخته خواهد شد.

اهمیت استفاده از علامت تجاری پس از ثبت

علامت تجاری زمانی ارزش واقعی خود را اثبات می‌کند که در عرصه تجارت و بازار مورد استفاده مستمر قرار گیرد. بسیاری از افراد حقیقی یا حقوقی پس از ثبت برند، به دلایل مختلف از جمله تعلل، تغییر رویکرد تجاری، یا حتّی مسائل استراتژیک، از علامت ثبت‌شده استفاده نکرده یا به شکل غیرمؤثر به کار می‌گیرند.

ثبت علامت تجاری (برند) بدون استفادۀ واقعی و عملی از آن در بازار می‌تواند منجر به احتکار برند و جلوگیری از فعالیت سایر رقبا شود.

از منظر قانونی، این رویه به ضرر رقابت سالم اقتصادی و منافع مصرف‌کنندگان است؛ به همین دلیل نظام‌های حقوقی، مقرراتی برای مقابله با عدم استفاده از علامت تجاری و احتکار برند پیش‌بینی کرده‌اند.

مواد قانونی مربوط به ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده در ایران

بر اساس ماده 110 قانون حمایت از مالکیّت صنعتی مصوب 1403، در صورتی که دارنده علامت تجاری ظرف سه سال متوالی از علامت خود به طور مؤثر در ایران استفاده نکرده باشد، هر ذی‌نفع می‌تواند درخواست ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده را مطرح کند. این ماده مقرر می‌دارد:

“ هر ذی‌نفع می‌تواند حداکثر ظرف پنج‌سال از تاریخ ثبت علامت، با اثبات عدم رعایت مفاد مواد (95) و (96) این قانون، ابطال گواهینامه‌ علامت را از مرجع صالح قضایی درخواست نماید.

همچنین اگر ذی‌نفعی ثابت کند مالک علامت ثبت‌شده شخصاً یا به‌وسیله‌ شخصی که از طرف او مجاز بوده است آن علامت را کلاً یا جزئاً حداقل به مدت سه‌سال کامل از تاریخ ثبت تا یک ‌ماه قبل از تاریخ درخواست ذی‌نفع، استفاده نکرده ‌است‌ نیز همین حکم مجری است، مگر اینکه ثابت شود قوه‌ قهریه مانع استفاده از آن بوده ‌است.

اثر ‌ ابطال، در صورت عدم رعایت مفاد مواد (95) و (96) این قانون از تاریخ تسلیم اظهارنامه و در خصوص عدم استفاده، از تاریخ صدور حکمِ قطعی است. آگهی مربوط به ابطال در اولین فرصت ممکن منتشر می‌شود.”

این مقرره با هدف جلوگیری از احتکار برند و تسهیل رقابت سالم اقتصادی میان فعالان تجاری وضع شده است.

مفهوم “عدم استفاده” در قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب 1403

“عدم استفاده” به معنای آن است که صاحب علامت تجاری در فاصله زمانی معین (سه سال)، هیچ‌گونه بهره‌برداری مؤثری از علامت برای کالاها یا خدمات مربوطه نداشته باشد.

استفاده غیرمؤثر یا صوری، نمی‌تواند موجبات استمرار حمایت قانونی از علامت را فراهم آورد.

در تعیین “استفاده مؤثر”، معیارهایی همچون میزان فروش، حضور کالا یا خدمت در بازار، تبلیغات تجاری و اسناد و مدارک معتبر مورد توجه مرجع رسیدگی قرار خواهد گرفت.

رویۀ قضایی در تعیین مفهوم عدم استفاده در آرای مختلف متعارض بوده است، بنابراین مشاوره با یک وکیل متخصص در زمینه بریندینگ و علائم تجاری برای دفاع از کسب و کار شما ضروری است.

برای مشاوره و وکالت در زمینه دعاوی علامت تجاری با وکیل علائم تجاری تماس بگیرید: 09122401678

شرایط و مراحل دعوای ابطال علامت به دلیل عدم استفاده

فرایند ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده، مستلزم رعایت ضوابط و ارائه مدارک و مستندات کافی است. به طور کلی، مراحل این دعوا به شرح زیر است:

۱. احراز ذی‌نفع بودن متقاضی

هر شخص یا مجموعه‌ای که به نحوی از عدم استفاده رقباء از علامت تجاری ثبت شده متضرر شده و یا درصدد ثبت برند مشابه یا عین همان علامت تجاری است، ذی‌نفع تلقی شده و حق اقامه دعوای ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده را به استناد مادۀ 110 قانون حمایت از مالکیّت صنعتی دارد.

البته از آنجایی که رویه قضایی دادگاه‌های ایران در تعیین و تشخیص مفهوم ذی‌نفع در دعاوی ابطال علامت تجاری دارای پیچیدگی‌های فراوان است، پیشنهاد می‌شود حتماً برای طرح دعوای ابطال علامت تجاری و یا دفاع در دعوای ابطال علامت تجاری با وکیل متخصص در علائم تجاری و برندینگ مشورت کنید.

۲. گردآوری مدارک و مستندات

خواندۀ دعوای ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده باید اثبات کند که طی سه سال گذشته از علامت تجاری استفاده مؤثری کرده است وگرنه ممکن است علامت تجاری او با خطر ابطال توسّط دادگاه مواجه شود.

این اثبات معمولاً از طریق استعلام از مراجع مربوطه، بانک اطلاعاتی ثبت علائم تجاری و حتی جستجوی بازار انجام می‌شود.

البته بار اثبات استفاده از علامت تجاری یا عدم استفاده از علامت تجاری بحث حقوقی پیچیده‌ای است که در هر پرونده می‌تواند متفاوت باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود با وکیل متخصص برندینگ مشورت کنید.

۳. تنظیم و تقدیم دادخواست

باید دادخواست ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده با ذکر دلایل، مستندات و مشخصات علامت تجاری مورد نظر تنظیم و به مرجع صالح قضایی (در حال حاضر مجتمع قضایی شهیدبهشتی تهران) ارائه شود.

تمام تشریفات آیین دادرسی مدنی جهت طرح دعوای ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده لازم‌الرعایه است، بنابراین پیشنهاد می‌شود جهت طرح دعوا و تنظیم دادخواست، از وکیل علائم تجاری کمک بگیرید.

۴. رسیدگی توسّط مرجع قضایی

مرجع رسیدگی پس از بررسی دادخواست و مستندات، از صاحب برند می‌خواهد دلایل استفاده خود از علامت را ارائه دهد. در صورت عدم ارائه دلایل کافی یا اثبات یا عدم استفاده به هر طریق دیگر، حکم به ابطال علامت تجاری صادر خواهد شد.

۵. اقدامات پس از صدور رأی ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده

پس از صدور رأی دادگاه و قطعیّت آن، علامت تجاری مورد نظر در اداره ثبت علائم تجاری (مرکز مالکیّت معنوی) باطل می‌شود و امکان ثبت برند مورد نظر برای دیگر متقاضیان فراهم می‌گردد.

آثار حقوقی ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده

ابطال علامت تجاری، آثار متعددی برای صاحب سابق علامت تجاری و سایر ذی‌نفعان دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رفع انحصار و احتکار برند و ایجاد فرصت ثبت برای دیگران
• کاهش دعاوی و تعارضات مربوط به علائم مشابه
• افزایش رقابت سالم و انگیزه نوآوری در بازار
• حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و جلوگیری از سردرگمی آن‌ها

مقایسه تطبیقی “ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده” با نظام‌های بین‌المللی

در حقوق بسیاری از کشورها مانند آمریکا، اتحادیه اروپا، انگلستان و حتی کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون پاریس، ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده، به صورت صریح پیش‌بینی شده است. در این کشورها نیز بازه زمانی معینی (معمولاً سه یا پنج سال) برای اثبات استفاده از علامت در نظر گرفته می‌شود و عدم رعایت آن، به راحتی می‌تواند منجر به ابطال علامت تجاری گردد.

جمع‌بندی و توصیه حقوقی

در جهان امروز که بازارها به شدت رقابتی شده‌اند، ثبت یک علامت تجاری صرفاً آغاز مسیر است. استفاده مؤثر، توسعه و نگهداری علامت، شرط استمرار حقوق ناشی از ثبت آن محسوب می‌شود. چنانچه شما با موردی مواجه هستید که علامت تجاری ثبت شده اما هیچ‌گونه استفاده‌ای از آن صورت نمی‌گیرد، می‌توانید با طرح دعوای ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده نسبت به رفع موانع و ثبت برند موردنظر خود اقدام نمایید.

در این زمینه، مشاوران و وکلای متخصص گروه حقوقی سلین، با دانش و تجربه در حوزه حقوق مالکیت فکری و برندینگ، آماده ارائه مشاوره، تنظیم دادخواست و پیگیری پرونده در مراجع قضایی و اداری هستند.

برای دریافت مشاوره تخصصی یا طرح دعوای ابطال علامت به دلیل عدم استفاده، با ما تماس بگیرید.

سوالات متداول در خصوص ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده

۱. آیا هر شخصی می‌تواند درخواست ابطال علامت تجاری را مطرح کند؟

خیر، تنها اشخاص ذی‌نفع مانند کسانی که قصد ثبت علامت مشابه را دارند یا از عدم استفاده مالک علامت تجاری دچار ضرر شده‌اند، می‌توانند چنین درخواستی ارائه کنند.

۲. مدت زمان عدم استفاده باید چه میزان باشد؟

در حقوق ایران بر اساس مادۀ 110 قانون حمایت از مالکیّت صنعتی مصوّب 1403 مدت سه سال متوالی برای عدم استفاده ملاک قرار داده شده است.

۳. آیا فقط ثبت برند در ایران شامل این قانون می‌شود؟

بله، مقررات ابطال به دلیل عدم استفاده شامل برندهای ثبت شده در ایران است، اما مشابه همین قواعد در بسیاری از کشورها نیز اجرا می‌شود.

۴. چه مدارکی برای اثبات عدم استفاده لازم است؟

مدارک شامل استعلام از اداره ثبت علائم تجاری، جستجوی بازار، عدم وجود کالا یا خدمات مرتبط با علامت، و هر مدرکی که نبود استفاده را اثبات کند، می‌باشد.

درصورتی که برای طرح دعوای ابطال علامت تجاری به دلیل عدم استفاده و یا دفاع در دادگاه نیاز به مشاوره و وکیل متخصص در حوزۀ علائم تجاری و برندینگ دارید با ما تماس بگیرید.